آبیاری کوزه‌ای


آبیاری کوزه ای
آبیاری کوزه ای یکی از قدیمی ترین روش های آبیاری در بین باغداران ایرانی محسوب می شود. این روش قدیمی، کارآمد و مقرون به صرفه چندی است که رایج نیست و فراموش شده است اما از آن جایی که ایران کشوری خشک و بی آب است این روش می تواند جایگزین مناسبی برای سیستم های آبیاری رایج باشد. همچنین برای زمانی‌که به مسافرت می‌روید و نگران خشک‌شدن گیاهانتان هستید می‌تواند کارساز باشد.
این روش از زمان ساسانیان در ایران و بخصوص در مناطقی همچون حاشیه کویر لوت، یزد، میبد و شهرهای اطراف کرمان رایج بوده است.


روش آبیاری کوزه ای بدین صورت است که در زیر زمین گودالی حفر می کنند و کوزه های سفالی بزرگ، رسی و بدون لعاب را در آن گودال قرار می دهند. جنس کوزه ها می تواند از سفال نیز باشد تا کارایی بهتری داشته باشند. اصولا در اطراف کوزه مخلوطی از کود حیوانی و خاک می ریزند و دهانه کوزه را بیرون از خاک قرار می دهند. بعد از طی تمامی مراحل ذکر شده، کوزه را پر از آب می کنند تا با گذشت زمان آب درون کوزه از دیواره های سفالی کوزه ترواش کند و به مرور جذب خاک شود و ریشه های گیاهان بتوانند از این آب تغذیه کنند و به رشد و نمو برسند.

 



ریزش و ترواش آب سبب می شود تا ریشه گیاه خنک و مرطوب بماند و دچار خشکی و یا کمبود آب نشود. جالب است بدانید آبی که از جداره های کوزه تراوش می کند بر اثر مکش مولکولی هوا به بخار تبدیل می شود و به ازای هر میلی لیتر، 5300  کالری انرژی به صورت گرما از کوزه خارج می شود، همین فرایند سبب می شود تا آب داخل کوزه خنک بماند. در گذشته در اطراف این کوزه ها سبزیحات و صیفی جات می کاشتند که اصولا پر بار بوده است.
در سطح دیگری از این نوع آبیاری می توان با استفاده از لوله ی پلاستیک و مقاوم و ایجاد چند سوراخ در کوزه، آبیاری را در سطح زیرین خاک گسترش داد و محدوده بیشتری را با یک کوزه سیراب کرد. در روشی دیگر می توان به جای استفاده از لوله های پلاستیکی، از طناب استفاده کرد.

 



ویژگی های آبیاری کوزه ای:
در روزهای اولیه ای که کوزه در دل خاک قرار داده می شود، کوزه بر اثر مکش خاک خشک، میزان آب زیادی را به خاک می دهد اما یک الی دو روز بعد که خاک به میزان کافی مرطوب شده باشد، میزان آب دهی کوزه به خاک کاهش می یابد. سپس با رشد گیاهان در اطراف کوزه و کاهش میزان رطوبت خاک، کوزه دوباره شروع به آب دهی به خاک می کند. توجه داشته باشید که این آب دهی به گونه ای است که از نفوذ آب به اعماق بسیار زیاد جلوگیری می شود.
از دیگر ویژگی های این سیستم پالایش آبی است که در کشاورزی این مناطق استفاده می شود. آبی که درون کوزه ریخته می‌شود، توسط لایه‌های سفالی کوزه پالایش فیزیکی می یابد و در نتیجه می‌توان آب هایی را که میزان شوری شان نسبتاً بالاست نیز در کشاورزی به کار برد. همچنین در این روش به علت جلوگیری از تبخیر سطحی، با کمترین مقدار آب، بیشترین مقدار محصول بدست می آید.

مزایای آبیاری کوزه ای(زیرسطحی):

 

  1. ارزان بودن و مصرف بسیار کم آب در مناطق خشک و نیمه خشک.

    2- بالارفتن کیفیت محصولات .
    3- صرفه‌جویی در مصرف آب و انرژی.
    4- عدم نیاز به تراز بندی و یکسان بودن زمین.
    5- کاهش حداقل 50 درصد مصرف سم و کود.
    6- از بین رفتن علف های هرز.
    7- پیشگیری از شیوع آفت.
    8- کاهش آلودگی محیط زیست.
    9- قابل استفاده در مزارع بزرگ و باغچه های کوچک.
    10- جلوگیری از آسیب رسیدن به گیاه.
    11- در امان بودن کوزه ازآسیب حیوانات و جوندگان.
    12- افزایش اکسیژن رسانی به ریشه و کاهش نیاز به شخم زدن.
    13- کاهش آلودگی سفره های آب های زیر زمینی.
    14- مناسب برای هر نوع گیاه، آب و خاک.
    15- مقاوم در برابر وزش باد.

 

 

 

 

 

تهیه و تدوین: خانه طبیعت گرگان

مهرماه 1400



  تاریخ آخرین بروزرسانی : 19 مهر 1400 - 11:03